Nu verder met die derde alinea (in kritische meditatie (2))die meer ingaat op de activiteit en de staat van de psyche die kennelijk een mystieke ervaring tot gevolg heeft, of kan hebben.
“Als we onze overtuigingen onderzoeken gaan we inzien dat we niet zijn wie we dachten. De transformatie komt voort uit de oneindige tegenpool van het denken, die we zelden hebben ervaren, omdat ‘het denken dat denkt te weten’ de touwtjes zo strak in handen heeft gehouden. En als we onderzoek doen verandert onze wereld, omdat we met de projector –het denken- werken en niet met het beeld dat geprojecteerd wordt. We raken onze hele wereld kwijt, de wereld zoals wij die begrepen. En iedere keer dat we onderzoek doen wordt de realiteit vriendelijker.”
We moeten onze overtuigingen onderzoeken zegt die eerste zin. Het moet gaan over onze opvattingen, meningen zelfs over ons hele referentiekader. Uiteindelijk moet het naar mijn begrip gaan over onze zelfgevoel, ons zelfbesef, onze individuele identiteit.
Dat onderzoek moet gebeuren met ‘de projector’ zegt ze. Maar nee, als we goed lezen is dat niet helemaal juist. We moeten werken met onze projector staat er. Onder ‘werken met onze projector’ moeten we denk ik verstaan dat we die projector zelf onderzoeken. We onderzoeken dan de projector oftewel ‘het denken’ en niet de geprojecteerde beelden. Doen we dat dan raken we de hele wereld kwijt zoals we die begrepen, en de realiteit zal steeds vriendelijker worden.
Dit is interessant en boeiend. Onderzoeken is denken. Onderzoek ik met mijn denken mijn denken? Mijn vraag is, wie of wat onderzoekt ‘de projector’, wie of wat onderzoekt ‘het denken'. Dat ben ik zelf natuurlijk zegt iets in mij. Maar hoe objectiveer ik mezelf dan om mezelf objectief en neutraal te onderzoeken. Het lijkt er op dat ik mezelf toch een beetje moet opdelen. Onderzoeker en onderzochte zijn dezelfde. Kan dat? Hoe kan dat?
Ik heb ondertussen genoeg geleerd op dit gebied om niet naar een antwoord hierop te zoeken. Er liggen verleidelijke antwoorden te wachten zoals dat het kan met het gevoel, met intuïtie, het hogere transcendente, het innerlijke diepere, het onzegbare, de stille getuige enz. enz.hier wordt dit 'het neutrale deel' genoemd. Ik heb geleerd dat het goed is om met deze vraag te leven. De vraag te stellen zonder naar een antwoord of oplossing te dwingen.
In de daarop volgende alinea wordt dieper ingegaan op ‘het denken’, op die ‘projector’. Het blijkt dat ze het bedoeld als metaforisch, slechts bedoeld om uit te leggen, duidelijk te maken. Ze splitst ‘het denken dat één is' a.h.w. op in delen. Alsof er lagen bestaan in ons denkvermogen. Ze postuleert hier in ieder geval twee polen en een neutraal midden, leest u maar mee.
“Het deel dat het onderzoek doet is het neutrale deel van het denken, het middelpunt dat de ene tegenpool van het denken nader tot de andere kan brengen. Dit neutrale deel biedt de verwarde, vastgeroeste, ik-weet-tegenpool de mogelijkheid zich open te stellen voor de tegenpool van het denken dat de gezonde, heldere, liefdevolle antwoorden bevat die ‘het denken dat denkt te weten’ begrijpt. Het neutrale deel heeft geen motief of verlangen, geen ‘moeten’ of ‘niet-moeten’; het is een brug die deze tegenpool moet oversteken. En als het ‘ik weet het denken’ wordt opgevoed, lost het op in de tegenpool van wijsheid. Wat overblijft is volkomen gezond, onverdeeld en vrij. Natuurlijk is dit alles slechts een metafoor, want er is maar één denken. Waar het op neerkomt is dit: als het denken gesloten is, is het hart gesloten; als het denken open is, is het hart open. Dus als je je hart wilt openstellen, onderzoek dan je denken.”
Een driedelig denkvermogen
1 De ik-weet-pool zoals Katie het noemt. Een denken dat zoekt naar zekerheden om zich in het leven aan vast te houden en te overleven. Het is blij dat het iets weet en dat het een zekerheid heeft en houdt daarom daaraan vast. Hierin herkennen we ons allemaal. Hier bevindt zich onze zelfidentificatie. Hier leeft ons zelfbeeld, onze overtuiging van wie we zijn, hoe de werkelijkheid om ons heen is wat en hoe het leven is. Hier zeggen we ‘dit ben ik’. Of ook, hier twijfelen we aan wie of wat we zijn. Kunnen we de twijfel, onzekerheid en onwetendheid niet aan dan grijpen we weer naar zekerheden en zeker weten, raken daarin verstrikt en houden dat vol ofwel we zoeken en vinden, evt. via meditatie en spiritualiteit een andere modus of bewustzijn en weten dan wel wie we zijn. En we zitten weer vast.
2 Een denken dat neutraal is, dat geen moeten of niet-moeten kent. Het is de mogelijkheid van een brugfunctie naar een derde modus van denken of bewustzijn.
3 Een denken dat zich kenmerkt door wijsheid en gezonde, heldere, liefdevolle antwoorden bevat. Het denken van één, het vasthoudende ‘ik weet het’ en ‘ik moet het weten’ kan hierin oplossen als het gebruik maakt van twee of zich laat beïnvloeden door twee.
Ik wil tussendoor even opmerken dat mystici in verschillende tijden en culturen nagenoeg hetzelfde rapporteren vanuit hun ervaringswereld. Wat hierboven staat kan bijvoorbeeld heel goed dienen als uitleg voor de termen uit de Indiase psychologie en mystiek. Namelijk bij 1 herken je kama-manas, het denken dat gebonden is aan en gestuurd wordt door de begeerte om te bestaan en voort te bestaan, overlevings- en ego-denken dus. 2 zou een goede beschrijving kunnen zijn van antahkarana de innerlijke schakel tussen lager en hoger bewustzijn. 3 beschrijft buddhi wat o.a. intuïtie of zuivere rede betekent en het beschrijft ook buddhimanas, wat intuïtief denken of weten betekent, of het onsterfelijke deel van manas, een goddelijk deel van het denkvermogen. Byron Katie wist en weet van deze zaken niets af. Interessant dat zij dit toch op eenzelfde manier beschrijft.
Uiteindelijk is bovenstaande studie voornamelijk interessant voor 1, voor mijn ‘ik weet het’ denken. Ik heb echter geleerd dat ik er goed aan doe om dat weet-hongerige aspect van mij zijn voer te geven en gerust te stellen.
Waar het om gaat is dat we er mee aan het werk gaan. Mijn vraag hiervoor was; “wie of wat onderzoekt ‘de projector’, wie of wat onderzoekt ‘het denken’.” Dat is dus het denken zelf, is nu het antwoord al moeten we daarbij aantekenen dat ‘het denken’ niet zomaar een eenduidig iets is. Er zijn nuanceringen, er zijn lagen. We moeten daarvoor onderscheidingsvermogen ontwikkelen.
Een van de moeilijkheden is dat we ook met ons ‘ik weet het’ denken die neutrale houding aan kunnen nemen. Vanuit ons 'weet-denken' imiteren we zulk gedrag. Zelfs kunnen we er een wijze houding mee aannemen maar dan is er natuurlijk geen wezenlijke verandering opgetreden, het lijkt dan alleen maar zo. Wijsheid, liefde, waarheid en helderheid worden als kwaliteiten van dit derde aspect genoemd. Iedereen streeft daarnaar en heeft het als ideaal, doet zijn best om dat ideaal te verwezenlijken. Bijna altijd wordt zo een masker gecreëerd waar vaak genoeg de maskeraars zelf in geloven. Grote verwarring en ontgoocheling is het gevolg. Byron Katie komt hier met een aanwijzing:
“Waar het op neerkomt is dit: als het denken gesloten is, is het hart gesloten; als het denken open is, is het hart open. Dus als je je hart wilt openstellen, onderzoek dan je denken.”
Punt is dan natuurlijk wel of je jezelf in je denken als gesloten ervaart, en of je je hart als gesloten ervaart. En hiermee heb ik een nieuw iets toegevoegd, namelijk ervaring. Ervaring als een onderdeel van denken, kan dat wel in de tegenwoordige betekenis van het begrip denken. Byron Katie gaat eigenlijk nog verder. Ze stelt het denken en het hart als synoniem aan elkaar. In de ervaring (van je eigen geslotenheid) ligt het startpunt van je motivatie om iets te gaan onderzoeken in jezelf.
In feite worden denken en hart hier aan elkaar gelijk gesteld. Ook dit komt weer overeen met de oosterse mystieke opvatting dat manas, vertaald met mind in het Engels en denkvermogen in het Nederlands in het hart zetelt. Het is het vierde en middelste beginsel in de zevenvoudige mensopvatting die je in verschillende esoterische filosofieën tegenkomt.
Interessant om ons begrip denkvermogen in te vullen met ervaring en hart.
Genoeg voor nu, volgende keer verder.
Reacties